Dakuk İlçesi Türkmen Ağzında kullanılan Alet ve Eşya Adları
DOI:
https://doi.org/10.31973/aj.v1i145.3879Keywords:
Dialect, tool, Daquq, phonetic, root, suffixesAbstract
İnsanlar en eski zamanlardan beri işlerini yapmak için alet ve eşya kullanmasına ihtiyacı vardı. Çünkü yaşamanın bütün alanlarında işini kolaylaştırıp yardımcı olmasıdır. Bu nedenle aletler insanoğlunun hayatında çok önemli bir yeri vardır. Türkler göçebe ve savaşçı bir kavim oldukları için alet ve eşya kullanmasıyla çok zengin bir söz varlığa sahip olmuştur. Irak’ın kuzeyinde yerleşen Oğuz boylarından olan Irak Türkmenlerin uygarlığı, Türk kültürünün bir uzantısı olarak bilinmektedir. Dolayısıyla Irak Türkmenlerin dili bu açıdan da çok zengin bir söz varlığa sahiptir ve konuştukları dil farklı lehçelerden oluşmaktadır. Dakuk ağzı Irak Türkmenlerin lehçelerinden birisidir ve çok eski bir tarihe sahip olan bu ilçe, bölgenin tarihini, geleneklerini ve kültürünü dünyaya tanıtmak istedik. Dakuk (Tavuğ) bölgesi Kerkük'ün güneyine düşen bir ilçe olarak tarım ve hayvancılığa dayalı üretimi ile büyük şöhrete sahiptir. Bu çalışmada Köy halkı evlerindeki 50-60 yıl önce tarım, ev ve iş eşyalarını yapmak için kullanılan aletlerinin adlarını ele aldık. Bu araştırma ilçenin tanıtımına önemli katkılar sağlayacaktır.
Çalışmamızda, halk arasında adı geçen yerlice kullanılan alet adlarını yaşlı insanlarla görüşüp defalarca onları dinleyerek fonetik bakımdan telaffuz ettikleri kelimeleri olduğu gibi tespit ettik. Sonra kelimelerin kökünü saptadık , ad veya fiil olduklarını gösterdik. Kelimede görülen ses değişme, düşmeleri ve ses türemelerini belirtik. Daha sonra bu köklere eklenen yapım ekleri inceledik. Karşılıklı olarak ele alınan alet adlarının tanımını yaptıktan sonra Türkçesini de verdik. Dakuk'ta geçen bu adları orada nasıl söyleniyorsa olduğu gibi yazdık. Sonuçta bu kelimeleri inceleyerek yapı bakımından türemiş kelimler olarak tespit ettik ve fonetik bakımından çok ses değişikliklerine uğramıştır. Böylece Dakuk ağzı Türkiye Türkçesinin şekil özelliklerinin ve Azeri Türkçesinin ses özelliklerinin izlerini taşıyıp ortak bir ağız olarak tespit edilmiştir.
Downloads
References
ATALAY, Besim (1941), Türk Dilinde Ekler ve Kökler Üzerine Bir Deneme, Matbaai Ebüzziya, İstanbul.
BANGUOĞLU, Tahsin (1990), Türkçenin Grameri, TTK Basımevi, Ankara.
BAYATLI, Hidayet Kemal (1988), Dilimiz , Kültür ve Tanıtma Bakanlığı Yayınları, Bağdat.
__________________(1996), Irak Türkmen Türkçesi, TDY Yayınları, Ankara.
BEŞİRLİ, Çoban Uluhan (2021), Irak Türkmen Ağzı Araştırmaları, 1.C., Genel Kültür İşleri Yayınevi, Kültür, Turizm ve Arkeoloji Bakanlığı, Bağdat, Irak.
____________________,(2021), Irak Türkmen Ağızları, Giriş, Metinler, Sözlük, TDK. Yayınları, Ankara.
BOZKURT, Fuat (2002), Türklerin Dili, 2.Baskı, TTK Basımevi, Ankara.
BURAN, Ahmet ve ALKAYA, Ercan (1912), Çağdaş Türk Lehçeleri, 3.Baskı, Erek Matbaası, Ankara.
CİHANGİR, Muna Fazil (2019) " Dakuk Ağzının Ses Özellikleri Üzerine Bir İnceleme", II. Uluslararası sosyasl Bilimler Kongresi Bildiri Kitabı, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi – Fen Edebiyat Fakültesi, Nevşehir, Türkiye.
DAKUKİ, İbrahim (1970), Irak Türkmenleri, Güven Matbaası, Ankara.
DAKUKLU, Mehmet Horşit (2007), Dakuk Kasabası (Tavuğ) ve İmam Zeynel Abidin Köyü, Yayılmamış eser, Kerkük.
DEMİR, Nurattin ve YILMAZ, Emine ( 2006), Türk Dili, 3.Baskı, , Grafiker Ofset, Ankara
EDİSKUN, Haydar (2010) ,Türk Dilbilgisi, 12. Baskı, Remzi Basımevi, İstanbul ,.
ERGİN, Muharrem ( 1971), Azeri Türkçesi, Edebiayat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
ERROJBEYANİ, Mehmet Cemil (1983), Dakuk fi‘t-Tarih, el-Mecm’e el-İlmi el-İrak’i, Bağdat.
HÜRMÜZLÜ, Erşat (2003), Türkmenler ve Irak, Kerkük vakfı Yayınları, İstanbul.
HÜRMÜZLÜ,Habib(2003) ,Kerkük Türkçesi Sözlüğü, Kerkük vakfı Yayınları, İstanbul.
_______________________(2013),Kerkük Türkçesi Sözlüğü, 2.Baskı, Fuzuli Matbaası, Kerkük.
KARAAĞAÇ, Günay (2013), Türkçenin Sesbilgisi, Kesit Yayınları, İstanbul.
KAVAS,Yakup ( 1989),Türkçe Sözlük, Şefik Matbaası, İstanbul.
KORKMAZ, Zeynep,(,(2010) Gramer Terimleri Sözlüğü, 4.Baskı, Şenol Matbaacılık, Ankara.
RABİİ, Vail (1956), Dakuk Tarihu-ha ve et-Tenkibu-fiha,12.cilt, Sumer dergisi Yayınları,Bağdat.
TEKİN,Talat ve ÖLMEZ, Mehmet (2003), Türk Dillerine Giriş, Kitap Matbaası, İstanbul.
Kaynak Kişiler:
Dakuklu, Leyla Zeynel Abidin, (1955) doğumlu, Ev hanınmı, Dakuk.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 م. منى فاضل جهانكير
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Copyright and Licensing:
For all articles published in Al-Adab journal, copyright is retained by the authors. Articles are licensed under an open access Creative Commons CC BY 4.0 license, meaning that anyone may download and read the paper for free. In addition, the article may be reused and quoted provided that the original published version is cited. These conditions allow for maximum use and exposure of the work.
Reproducing Published Material from other Publishers: It is absolutely essential that authors obtain permission to reproduce any published material (figures, schemes, tables or any extract of a text) which does not fall into the public domain, or for which they do not hold the copyright. Permission should be requested by the authors from the copyrightholder (usually the Publisher, please refer to the imprint of the individual publications to identify the copyrightholder).
Permission is required for: Your own works published by other Publishers and for which you did not retain copyright.
Substantial extracts from anyones' works or a series of works.
Use of Tables, Graphs, Charts, Schemes and Artworks if they are unaltered or slightly modified.
Photographs for which you do not hold copyright.
Permission is not required for: Reconstruction of your own table with data already published elsewhere. Please notice that in this case you must cite the source of the data in the form of either "Data from..." or "Adapted from...".
Reasonably short quotes are considered fair use and therefore do not require permission.
Graphs, Charts, Schemes and Artworks that are completely redrawn by the authors and significantly changed beyond recognition do not require permission.
Obtaining Permission
In order to avoid unnecessary delays in the publication process, you should start obtaining permissions as early as possible. If in any doubt about the copyright, apply for permission. Al-Adab Journal cannot publish material from other publications without permission.
The copyright holder may give you instructions on the form of acknowledgement to be followed; otherwise follow the style: "Reproduced with permission from [author], [book/journal title]; published by [publisher], [year].' at the end of the caption of the Table, Figure or Scheme.
How to Cite
